ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁସାରେ ନିର୍ବାଚିତ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ନବକୃଷ୍ଣ ଚୌଧୁରୀ । ନବବାବୁଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀ ମଣ୍ଡଳରେ ଖଣି ଓ ଶିଳ୍ପ ମନ୍ତ୍ରୀ ହେବାକୁ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ଜିଦ୍ ଧରିବସିଥିଲେ । ସେତେବେଳକୁ ମହତାବଙ୍କୁ ଧରି ସେ ପ୍ରାୟ ଚାରି ହଜାର ଏକରର ଲୁହାପଥର ଖଣି ହାତେଇ ସାରିଥାନ୍ତି ଓ ଶିଳ୍ପପତି ବି ସାଜିଥାନ୍ତି । ତେଣୁ ନୀତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତାଙ୍କୁ ଖଣି ଓ ଶିଳ୍ପମନ୍ତ୍ରୀ କରିବାକୁ ନବବାବୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ ।
ପ୍ରତିଶୋଧ ପରାୟଣ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲା ପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଖଣି ଓ ଶିଳ୍ପ ମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇ ନିଜ ଫାଇଦା ପାଇଁ ସେହି ପଦାଧିକାରର ଯେଉଁ ଦୁରପୋଯୋଗ କରିଥିଲେ ତାହା ‘ସିଂହାବଲୋକନରେ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ’ ଶୀର୍ଷକ ମୋ ବହିରେ ସପ୍ରମାଣ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି ।
ନବବାବୁଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାକୁ ସେ ତାଙ୍କର ଲୋକହିତୈଷୀ ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକପ୍ରତି ସରକାରୀ ସହଯୋଗ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲେ । କବର ତଳୁ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାକୁ ଉଠାଇ ଆଣି ପୁନଃ ପ୍ରଚଳିତ କରାଇ ନବବାବୁ ତିଆରି କରିଥିବା ଭାଷା ଆଇନକୁ ସେ ଜିଅନ୍ତା କବର ଦିଆଇଦେଇଥଲେ ଓ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବତ୍ର ମଦର ବନ୍ୟା ଖେଳାଇ ନବବାବୁଙ୍କ ନିଶାନିବାରଣ ଆଇନକୁ ବି ନିଷ୍ଫଳ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ ।
ଅବସ୍ଥା ଏପରି ହୋଇଥିଲା ଯେ ତାଙ୍କ ଭୟଙ୍କର କୁଶାସନ କବଳରୁ ଓଡ଼ିଶାକୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ଅଭୂତପୂର୍ବ ଆନ୍ଦୋଳନ ହେଲା ତହିଁରେ ଆମମାନଙ୍କ ଦୁହା ଥିଲା – ମଦବୋତଲ ଯେଉଁଠି, ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ସେଇଠି । ନବବାବୁଙ୍କୁ ପଦତ୍ୟାଗ ପାଇଁ ପରିସର ତିଆରି କରିଥିବା ବିରେନ୍ ମିତ୍ରଙ୍କ ନାମ ଲଗାଇ ଏ ଦୁହା ମଧ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା – ବିଜୁ ବିରେନ୍ କେଉଁଠି? ମଦବୋତଲ ଯେଉଁଠି ।
ଜନରୋଷ ପ୍ରଭାବରେ ବିଜୁ ଯାଇଥିଲେ, ବିରେନ୍ ବି ଗଲେ । ବୁଡ଼ିଯାଉଥିବା ମଣିଷ କୁଟାଖିଅକୁ ଆଶ୍ରା କଲା ପରି ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଅଗତ୍ୟା ସଦାଶିବ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରି ପରିସ୍ଥିତି ସୁଧରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା । ତ୍ରିପାଠୀ ଦେଖିଲେ, ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନରେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାକୁ ପୁନର୍ଜୀବନ ଦେଇ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ଅଚଳ କରି ଦେଇଥିବା ହେତୁ ଲୋକେ କେବଳ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ଉପରେ ଖପ୍ପା , କଥା ସେତିକି ନୁହେଁ, ବିଜୁଙ୍କୁ ଘଣ୍ଟ ଘୋଡ଼େଇଥିବା ହେତୁ, କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ଉପରେ ବି ଖପ୍ପା । ତେଣୁ, କ୍ଷମତାସୀନ ହେବା ପରେ ପରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଓଡ଼ିଶାର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯିବ ବୋଲି ସେ ୧୯୫୪ର ଭାଷା ଆଇନ ଉପରେ ପ୍ରଥମ ଅଧିସୂଚନା ଜାରି କଲେ । ମାତ୍ର ସେହି ଅଧିସୂଚନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାକୁ ତାଙ୍କ ହାତରେ ବେଳ ନଥିଲା, ୧୯୬୭ର ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ଜନାଦେଶ-ବୈତରଣୀ କିପରି ପାରିହେବାକୁ ହେବ ସେହିକଥା ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଏକମାତ୍ର ଧ୍ୟେୟ । ଜନାଦେଶ କଂଗ୍ରେସ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଗଲା ।
ନାନା ଦୃଶ୍ୟମାନ ଅପରାଧ ସତ୍ତ୍ବେ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କୁ ଘଣ୍ଟ ଘୋଡ଼ାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିବା ହେତୂ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକମାନେ କଙ୍ଗ୍ରେସକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କଲେ ଓ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ସିଂହଦେଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର-ଜନକଙ୍ଗ୍ରେସ ମିଳିତ ସରକାରର ନୂଆ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ କ୍ଷମତାସୀନ ହେଲେ ।
ଓଡ଼ିଶା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଭାଷା ଆଇନକୁ ଅକର୍ମଣ୍ୟ କରାଇଦେବାକୁ ବିଜୁବାବୁଙ୍କ କୁତ୍ସିତ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ତାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଜନାଦେଶର ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଥିବା ଯେହେତୁ ସେ ଜାଣିଥିଲେ, ସେହେତୁ ୧୯୬୮ରେ ଭାଷା ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପାଇଁ ସେ ଏକ ସାନି ଅଧିସୂଚନା ଜାରି କରିଥିଲେ, ଯହିଁରେ ପ୍ରଶାସନର କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା କାର୍ଯ୍ୟର ଭାଷା ହେବ ତାହା ଚିହ୍ନିତ ହୋଇ ଖିଲାପକାରୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଶୃଙ୍ଖଳାଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ହେବ ବୋଲି ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା । ମାତ୍ର ତହିଁରେ କେବଳ ରାଜନୀତି ଥିଲା, ଭାଷାପ୍ରୀତି ନଥିଲା ।
ମହତାବ ସେହିସମୟରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର-ଜନକଙ୍ଗ୍ରେସ ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଚତୁର ଗୋଟିଚାଳକ ହୋଇଥିବା ହେତୂ ଏହି ଅଧିସୂଚନା ବି ଅକାମୀ ହୋଇଯାଇଥିଲା । (କ୍ରମଶଃ )
ଉତ୍କଳଦୀପିକାର ସମ୍ପାଦକୀୟରୁ ଯେଉଁ କଥାଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ, ତାହା ହେଲା ମାନ୍ଦ୍ରାଜ ଗଭର୍ଣ୍ଣମେଣ୍ଟ ଅଧିନସ୍ଥ ଓଡ଼ିଆ ଇଲାକାରେ ତେଲୁଗୁ ଭାଷାକୁ ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ କରାଯାଇଥିବା ବେଳେ ବଙ୍ଗଳା ଗଭର୍ଣ୍ଣମେଣ୍ଟ ଓ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଚିଫ୍ କମିଶନରଙ୍କ ଅଧିନସ୍ଥ ଓଡ଼ିଆ ଇଲାକାରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ରାଜକାର୍ଯ୍ୟ ଚାଲୁଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସେହି ଉଭୟ ଗଭର୍ଣ୍ଣମେଣ୍ଟ ଦପ୍ତରରେ କାମ କରୁଥିବା “ସ୍ଵାର୍ଥପର ଲୋକେ” ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରୁ ଉଠାଇ ଦେବାକୁ ନାନା ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ଚଳାଇଥିଲେ । ଉତ୍କଳଦୀପିକା ସମ୍ପାଦକ ଲେଖିଥିଲେ, ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ରାଜକାର୍ଯ୍ୟ ନହେବା “ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନ୍ୟାୟର ବିରୁଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟ” ହେବ ବୋଲି ଉଭୟ ବଙ୍ଗଳା ଓ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ସରକାରର ମୁଖ୍ୟ ପଦଧିକାରୀ ବିଚାର କରୁଥିବା ହେତୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ରାଜଭାଷା ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଅକ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । 
